Standart Katarakt (Fako)

Gözümüzün içinde saydam bir lens vardır. Bu lensin saydamlığını kaybedip, bir perde gibi görmeyi engellemesine katarakt diyoruz.

  

Katarakt, sadece yaşlılarda görülmez. Bebeklerde de doğuştan katarakt izlenebilir. Kortizon kullanımı, şeker hastalığı ve kazalar yüzünden daha genç yaşlarda da katarakt gelişebilir.
 

Kataraktın Nedeni

Yaşa bağlı katarakt gelişiminde pek çok etkenin rolü olduğu düşünülmektedir. Lens yaşlandıkça, ağırlığı ve kalınlığı artar; lens çekirdeği sıkışır ve sertleşir. “Kristalin” ismi verilen lens proteinleri kimyasal bir değişim geçirir, bunun sonucunda lensin saydamlığı azalır.

Kataraktın Belirtileri
 

• Görmede azalma
• Işıklarda dağılma-saçılma
• Miyopi (belli tip kataraktlarda yakın gözlüğüne ihtiyaç duymadan okuma)
• Renk tonlarını ayırdetmede zorluk
• Çift görme
   

Kataraktın Tanısı
 

• Görme keskinliği tespit edilir.
• Biyomikroskop denen muayene aleti ile kataraktın tipi tespit edilir.
• Göz bebekleri genişletilerek gözün sinir tabakası olan retina incelenir.
• Katarakt çok yoğun ise retina izlenemez, bu takdirde B-scan denen ultrason incelemesi ile gözün arka kısımlarında ek bir problem olup olmadığı belirlenir.
• Korneanın (gözün en öndeki saydam tabakası) hücre sayımı yapılır. Bu sayıma “speküler mikroskopi” denir. Katarakt ameliyatı sonrasında kalıcı kornea ödemi riski olup olmadığı bu hücre sayımı neticesinde önceden belirlenir.
   

Kataraktın Tedavisi
 

Kataraktın ilaçla veya göz damlası ile tedavisi yoktur. Tek tedavi şekli cerrahidir. Günümüzde katarakt ameliyatı, “fakoemülsifikasyon” denen teknikle yapılmaktadır. Fakoemülsifikasyon; ultrason enerjisi ile kataraktlı lensin parçalanıp, emildiği bir tekniktir.
 

Katarakt Ameliyatının (Fakoemülsifikasyon) Yapılışı
 

• Göz uyuşturucu damlalarla uyuşturulur. Bazı durumlarda, genel anestezi gerekir: Çocuk hastalar, göz travmaları ve hastanın sırtüstü hareketsiz yatmasını engelleyecek kimi hastalıklar (örn. bunama, aşırı korku, panik atak, zeka geriliği, vs).
• Göz kapakları “blefarosta” denen aletle açılır.
• Göze “slit bıçak”la 3.2 mm’lik bir kesi yapılır.
• Bu kesi yerinden göze girilerek, kataraktlı lensin üstündeki kapsül, yuvarlak şekilli soyulur.
• Kapsülün içindeki kataraktlı lensin etrafına sıvı verilir.
• Fakoemülsifikasyon cihazının ucu ile kataraktlı lens parçalanarak, emilir.
• Geride kalan lens kapsülünün içine yapay lens yerleştirilir.
• Göze antibiyotikli-kortizonlu iğne ve pomad uygulanarak, göz bandajlanır.
   

Fakoemülsifikasyonun Doğurabileceği Problemler
 

• Operasyon sırasında:
  -    Lens kapsülünün delinmesi 
  -    Lens parçalarının veya tamamının gözün iç kısmına düşmesi
• Operasyon sonrasında:
  -    “Endoftalmi” denen ciddi göz enfeksiyonu
  -     Korneada ödem (su toplanması, şişme)
  -    Göze konan lensin yerinden kayması
  -    Gözün sinir tabakasında (retina) dekolman denen ayrılma 
  -    Gözün sarı noktasında ödem
   

Katarakt Ameliyatında Göze Konan Yapay Lenslerin Çeşitleri

 
Göz içi lensler polimetil metakrilat, akrilik, silikon, kolamer gibi çeşitli malzemelerden yapılır. Bu malzemelerin hepsinin ortak özelliği vücut dokularıyla uyumlu olmalarıdır. Göz içi lenslerin ultraviyoleyi süzen ve çok odaklı olanları vardır. Standart lenslerle yakını görmek için yakın gözlüğü gereklidir, çok odaklı lenslerle ise 100 kişiden 90'ında yakın gözlüğü takmaya gerek kalmamaktadır.
 

Göz içi lenslerinin çeşitli tipleri vardır:
 

• Göz bebeğinin önüne konan lensler (ön kamara lensleri)
• Göz bebeğinin arkasına konan lensler:
  -    Dikişsiz lensler (kapsül içi lensler, sulkus lensleri)
  -    Dikişle tutturulan lensler (skleral fiksasyonlu lensler) 
   

Göz içi lensleri çeşitli çap ve numaradadır. Çaplar lensin gözün hangi bölümüne konacağına göre değişir. Gözün içine konan lensin hangi numarada olması gerektiği ise ameliyat öncesi yapılan ölçümlerle tespit edilir. Ameliyat sonrasında uzak gözlüğü takılıp takılmayacağını belirleyen en önemli faktör budur.
 

Göz içi lensler ömür boyu gözde kalırlar. Lenslerin kalitesi, tasarımı ve yapıldığı malzeme; görme kalitesini etkiler. Lenslerin kenarlarının tasarım özellikleri, ameliyattan sonra gelişen, “arka kapsül kesafeti” (lens kapsülünün saydamlığını yitirmesi) ile de ilişkilidir. Kimi lenslerle bu saydamlık kaybı daha az olmaktadır. Üretim parametreleri Avrupa’da CE, Amerika Birleşik Devletleri’nde FDA onayı ile kontrol edilir. Göz içine konan merceklerin bu onay belgelerinden en az birini taşımaları gerekir.
 

Ameliyat Sonrası Bakım
 

Ameliyat sonrası hastanede kalınmaz. Ameliyatın ertesi günü göz kontrolü yapılır. Reçete edilen göz damlalarının düzenli kullanılması gerekir. Göz damlaları uyanık olunan süre içerisinde ve alt göz kapağı aşağı çekilerek uygulanır.
 

İlk 1 hafta: Gözün üstüne yatılmamalı. Göze su ve sabun kaçırmamalı. Saçlar, kuafördeki gibi baş geriye eğilerek yıkanmalı. Göz çevresinde krem, makyaj malzemesi kullanılmamalı. Dışarıda güneş gözlüğü veya varsa numaralı gözlükler takılmalı (ameliyat olunan tarafta gözlük camını numarasız camla değiştirerek). Yürüyüş yapılabilir. Yüzmek, ağırlık kaldırmak, secdeye varmak sakıncalı.
 

2. haftadan itibaren: Günlük yaşantıya geri dönülür. Ancak hiç bir zaman gözler şiddetli ovalanmamalı.
 

Katarakt Cerrahisi Sonrası Gözlük Kullanımı
 

Operasyondan 1 ay sonra gözlük muayenesi yapılır. Uzak görüş için ince bir gözlük gerekebilir/gerekmeyebilir. Yakın görüş (okuma, vb) içinse gözlük şarttır.
 

Göz içine multifokal (çok odaklı) yapay lenslerin konması halinde ise, yakın ve uzak mesafeleri gözlüksüz görmek, ameliyat olanların %90'ında mümkün olabilmektedir.

 

Katarakt Cerrahisi Sonrası Göz Kontrolleri
 

Ameliyatın ertesi günü, 1 ay sonra ve 6 ay sonra rutin göz kontrolleri yapılır. Altıncı ay muayenesinde, yapay lensin içine konduğu kapsülün saydamlığını yitirip yitirmediğine, yani “arka kapsül kesafeti” olup olmadığına bakılır. Bu kesafet, operasyondan sonraki 3 ay ile 4 yıllık süre arasında gelişebilir. Arka kapsül kesafeti olduğunda, yag-lazerle saydamlığını yitirmiş kesenin merkezi delinerek, merkezi alandaki perde etkisi ortadan kaldırılır. Arka kapsül kesafeti yüzünden yag-lazer uygulaması katarakt cerrahisi geçirenlerin % 10-15’inde gerekli olmaktadır.
 

Katarakt ameliyatı olmuş kişilerin ömür boyu yılda 1 kez göz muayenesi olması önemlidir.
 

Fakoemülsifikasyonun Karnesi
 

• Anestezi şekli: Uyuşturucu damla veya gerekli hallerde genel anestezi
• Ameliyat süresi: Tek göz 15-20 dakika
• Bandaj: Göz bandajlanır.
• Ameliyat sonrası: Gözde kızarma, hafif batma olabilir. Şiddetli ağrı beklenmez, olursa hemen göz doktorunuza başvurunuz.
• Görme: Hemen ertesi gün, bandaj açıldıktan sonra. Ama nihai görme seviyesi, 1 ay sonraki gözlük muayenesinden sonra elde edilir.
• İşe dönüş: Ertesi gün
• Göz kontrolleri: Ameliyatın ertesi günü, 1 ay sonra, 6 ay sonra. Sonra yılda 1 kez.
• Göz damlaları: 1 ay boyunca